Wil je zelf de luchtkwaliteit gaan meten? Dan vraag je je waarschijnlijk af hoe en waarmee je dit het beste kunt doen. 

Wat kan ik meten?

In de lucht kun je verschillende stoffen meten, zoals fijnstof (PM10 en PM2,5), stikstofdioxide (NO2) en ammoniak (NH3). Dat zijn in Nederland de belangrijkste luchtvervuilers.

Fijnstof
Fijnstof, kleine deeltjes in de lucht, kan afkomstig zijn van verschillende bronnen, bijvoorbeeld fabrieken, verkeer, landbouw, en houtstook. PM10 en PM2,5 refereren naar de grootte van de deeltjes. PM staat voor 'particulate matter'. PM10 zijn deeltjes kleiner dan 10 μm en PM2,5 zijn deeltjes kleiner dan 2,5 μm. Voor meer informatie over fijnstof, zoals internationale normen en gezondheidseffecten, verwijzen we naar Atlas Leefomgeving.

Stikstofdioxide en ammoniak
Stikstodioxide en ammoniak zijn gassen. Ammoniak, voornamelijk afkomstig van landbouw, kan geuroverlast veroorzaken en heeft gevolgen voor de natuur. Stikstofdioxide, voornamelijk uit verkeer en industrie, heeft invloed op de gezondheid. Beide gassen kunnen in de lucht worden omgezet naar extra fijnstof, dit heet secundair fijnstof.  Voor meer informatie, zie Atlas Leefomgeving.

Welke meetapparatuur heb ik nodig?

Fijnstof meten

Voor het meten van fijnstof worden speciale sensoren gebruikt. Veelgebruikte modellen zijn de Sensirion SPS30 en de Nova Fitness SDS011. De sensor wordt ingebouwd in een behuizing om de sensor te beschermen tegen weersinvloeden, ook heb je elektronische onderdelen nodig om de sensor aan te sturen en de data te verzenden. Dit bij elkaar noemen we een sensormeetkit. Je kunt zelf een sensormeetkit maken of een kant-en-klare kit aanschaffen, zoals die van Sensor.Community, een internationaal burgerwetenschapsinitiatief. Data van Sensor.Community wordt automatisch doorgestuurd naar Samen Meten. Meer informatie over sensoren en sensormeetkits vind je op Samen Meten - Fijnstofsensoren en Samen Meten - Sensormeetkits.


Verschil tussen Sensirion SPS30 en Nova Fitness SDS011
Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) onderzoekt de kwaliteit van deze (en andere) sensoren. Uit ons onderzoek blijkt dat de Sensirion sensor kwalitatief beter is voor PM2,5 metingen, terwijl de Nova Fitness sensor beter is voor PM10 metingen. Bij hoge luchtvochtigheid kan met name de Nova Fitness sensor te hoge PM2,5 waarden aangeven. Voor beide sensoren is een kalibratiemethode ontwikkeld. Op het dataportaal vind je zowel ruwe als gekalibreerde waarden voor de SDS011 en de SPS30 sensoren.
 


Hoe werken de meetmethodes voor het meten van fijnstof?

Voor meer informatie over hoe fijnstof gemeten wordt en hoe een fijnstofsensor werkt, kun je de volgende video’s bekijken:

Stikstofdioxide en ammoniak meten

Stikstofdioxide kan gemeten worden met sensoren, waarvan Alphasense het meest gebruikt wordt. In de praktijk hebben deze sensoren veel problemen, waardoor ze vaak onbetrouwbaar zijn. Ammoniaksensoren zijn nog in de experimentele fase. We doen er wel testen mee, maar we kunnen ze nog niet aanraden. Meestal doen ze het alleen goed bij hele hoge concentraties, zoals in een stal. Een alternatieve meetmethode voor zowel stikstof als ammoniak is het gebruik van Palmes buisjes, passieve samplers die gemiddelde concentraties over een maand meten. Bekende leveranciers zijn Buro Blauw en Gradko. Je leest meer over sensoren en Palmes buisjes om stikstofdioxide te meten via Samen Meten - NO2 sensoren en Samen Meten - Palmesbuisjes

Kan ik andere meetapparaten gebruiken?

Het gebruik van dezelfde sensoren door veel mensen heeft voordelen. We kunnen de kwaliteit van de data dan onderzoeken en de data kalibreren. Als je echter met een andere sensor meet en de data op het Samen Meten dataportaal wilt delen, kan dit onder bepaalde voorwaarden. De data moet openbaar zijn en onbewerkt.

Hoe maak ik een meetplan?

Bij het meten van luchtkwaliteit is het belangrijk om na te denken over je doel. Enkele voorbeelden van meetvragen zijn:

  • Wat is de invloed van verkeer op de luchtkwaliteit (NO2)?
  • Kan ik het effect van houtstook terugzien in mijn metingen (fijnstof)?
  • Wat is het effect van wegwerkzaamheden of bouwwerkzaamheden (fijnstof)?
  • Vanuit welke windrichting komt de meeste fijnstof? Zie ik seizoenseffecten?

Bepaal op basis van uw doel waar en hoe lang u gaat meten. Sensoren plaatsen op een open plek, op een hoogte tussen 1,5 en 2,5 meter, is het meest ideaal.

Hoe kan ik de data analyseren?

Op het Samen Meten dataportaal kun je actuele meetgegevens van burgerinitiatieven en lokale meetnetten bekijken. Er is een handleiding beschikbaar die je helpt de gegevens te begrijpen. Daarnaast heeft het RIVM een tool ontwikkeld, de Samen Analyseren Tool, waarmee je zelf data kunt analyseren. Meer informatie hierover vind je  op Samen Meten Dataportaal.

Hoe meet het RIVM de luchtkwaliteit?

Het RIVM meet de luchtkwaliteit met professionele meetstations via het Luchtmeetnet. Dit zijn zo'n 60 officiële meetstations in Nederland. Ter vergelijking, deze apparatuur kost ongeveer 10.000 euro, terwijl de sensoren voor Samen Meten tussen de 10 en 100 euro kosten. Het is begrijpelijk dat metingen met goedkopere sensoren minder nauwkeurig kunnen zijn. Op het dataportaal  jouw metingen vergelijken met de officiële metingen. Meer informatie hierover vind je op Meten | RIVM, inclusief video's over de gebruikte meetmethoden.