In het project Pientere Tuinen meten mensen zelf in hun eigen tuin het bodemvocht en de bodemtemperatuur. Daarnaast combineert Pientere Tuinen deze informatie met andere aspecten die samenhangen met een gezonde leefomgeving, zoals biodiversiteit en bomen. Met concrete acties en maatregelen worden tuinbezitters gestimuleerd om hun tuin te vergroenen.
Grootste participatieproject van Nederland
In april 2023 zijn de eerste tuineigenaren begonnen met meten. In 2025 doen zo’n 1.300 tuinbezitters door heel Nederland mee. Dit enorme aantal maakt Pientere Tuinen het grootste participatieproject in Nederland. Onder andere de gemeentes Den Haag, Almere, Waddinxveen en Den Bosch en de Provincie Utrecht doen mee. De Rabobank en Ymere delen sensoren aan hun werknemers uit. Op het kaartje zie je waar de sensoren nu staan.
Gemeenten, provincies, corporaties en bedrijven kunnen zich aanmelden voor Pientere Tuinen. Zij kopen dan een bepaalde hoeveelheid bodemsensoren in. Die verdelen zij over de mensen die zich aanmelden. Als jij in een deelnemende gemeente woont kun je je dus ook aanmelden!
Eerste resultaten
Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft de door de bodemsensoren verzamelde data van het eerste jaar geanalyseerd. Er zijn ruim 6,5 miljoen metingen gedaan in het eerste jaar, en er komen iedere week 12 duizend nieuwe metingen bij. Het RIVM ontdekte dat de gemeten temperatuur gemiddeld hoger is in meer verharde tuinen. Dit geldt ook voor de nachttemperatuur. Dat betekent dat tuinen met meer verharding ’s nachts minder afkoelen en de dag erop meer opwarmen. Ook kwam uit de analyse dat kleinere tuinen sneller opwarmen. De bodemvochtdata is lastiger te analyseren dan de bodemtemperatuur. Dit komt omdat neerslag erg plaats afhankelijk is en het bodemvochtpercentage afhangt van het bodemtype. Een zandbodem heeft bijvoorbeeld van nature een lager vochtpercentage dan een kleibodem.
Motivatie voor vergoenen
Hogeschool van Hall Larenstein onderzocht de motivatie van tuineigenaren om de tuin te vergroenen. Eén van de bevindingen is dat voor bijna tweederde van de respondenten een financiële vergoeding een reden is om de tuin te vergroenen. Met een waardebon van 100 euro willen deelnemers bijvoorbeeld een fruitboom aanschaffen. Veel gemeenten hebben subsidies voor vergroening of klimaatadaptatie beschikbaar, maar daar wordt relatief weinig gebruik van gemaakt. Mensen kunnen de subsidies lastig vinden, ze moeten dus beter onder de aandacht gebracht worden. Het onderzoek laat verder zien dat voor het vergroenen van tuinen een combinatie van maatregelen nodig is. Praktische kennis over verschillende plantensoorten, concrete hulp en ondersteuning, en waar nodig financiële prikkels zijn een paar voorbeelden.
Vervolgactiviteiten
Om de betrokkenheid te vergroten, worden nieuwe interactieve onderdelen toegevoegd aan het Pientere Tuinen dashboard. Deelnemers kunnen nu ook waarnemingen van planten en dieren in de buurt zien, en hieraan bijdragen. Het dashboard is gekoppeld aan waarneming.nl. Via de bomenmonitor van Cobra kun je de bomen in de buurt in kaart brengen, en krijg je direct inzicht in wat de boom betekent voor de directe omgeving. Daarnaast krijgt elke deelnemer ook een Tuinrapport, hierin staan concrete verbetermogelijkheden zijn voor jouw tuin.
Ook gaat Pientere Tuinen samenwerken met De Blauwe Hotspot van Yuverta. Op deze MBO-school leren jongeren hoe ze een positieve bijdrage kunnen leveren aan een gezonde en leefbare omgeving. Tijdens hun studie leren ze hoe ze bodemkwaliteit kunnen bepalen met een grondmonster. Hiervoor gebruiken ze bodemmonsters uit tuinen van deelnemers aan Pientere Tuinen. De studenten bepalen onder andere de pH-, stikstof-, fosfor- en kaliumwaarde, de grondsoort en het percentage organisch materiaal. Deze gegevens zijn een mooie aanvulling op de bodemvocht- en temperatuurgegevens die nu al verzameld worden met de sensor.
Vlaamse voorbeeld Curieuze Neuzen
Het Vlaamse project Curieuze Neuzen verzamelde in 2021 en 2022 op grote schaal data in Belgische tuinen. Er werden vijfduizend sensoren verspreid over heel Vlaanderen om de bodemtemperatuur en de bodemvochtigheid in Vlaamse tuinen te meten. Zo wilden de onderzoekers inzicht krijgen hoe de tuinbodems in Vlaanderen reageren op de gevolgen van klimaatverandering. Denk aan hitte, droogte en heftige regenbuien. Door duizenden enthousiaste burgerwetenschappers in te schakelen, ontstond er een enorme dataset. Een van de uitkomsten was dat zo min mogelijk grasmaaien goed is voor je tuin. Langer gras of andere vegetatie zorgt namelijk voor verkoeling, en voor bescherming tegen uitdroging. Pientere Tuinen is geïnspireerd op dit prachtige Vlaamse onderzoek.
Partners van Pientere Tuinen
In Pientere Tuinen werken WeCity, Future City Foundation, Stichting Steenbreek, Sensoterra, NL Greenlabel, Hogeschool Van Hall Larenstein en RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) samen.