Afgelopen januari is het Schone Lucht Akkoord gesloten tussen Rijk, provincies en gemeenten. Het Schone Lucht Akkoord wil de luchtkwaliteit in Nederland permanent verbeteren. Onderdeel van het Schone Lucht Akkoord is het betrekken van inwoners om samen de lucht schoner te krijgen en te houden. Daarom speelt burgerwetenschap (Citizen Science) een belangrijke rol in het Schone Lucht Akkoord. Doel is om de kennis van inwoners over luchtkwaliteit en daarmee hun bewustzijn hierover te vergroten. De verwachting is dat er zo meer draagvlak ontstaat voor maatregelen en inwoners zelf ook actief bijdragen.
In de brochure over het Schone Lucht Akkoord is de rol van Citizen Science mooi omschreven: “Citizen Science betrekt mensen actief bij een maatschappelijk probleem. Doordat Citizen Science nieuwe kennis- en informatiebronnen aanboort kunnen ook nieuwe perspectieven in beeld komen. We nodigen mensen uit om actief gegevens te verzamelen, zelf analyses uit te voeren en na te denken over hoe de conclusies kunnen worden ingezet. Door de burger bij het onderzoek te betrekken wordt de link tussen wetenschappelijk onderzoek en hetgeen in de samenleving leeft versterkt. Dit kan bijdragen aan meer begrip voor wetenschappelijk onderzoek en omgekeerd tot een beter begrip voor maatschappelijke vraagstukken bij wetenschappers en kennisinstellingen.”
Samen Meten
Binnen het Samen Meten Programma biedt het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) hulp aan iedereen die zelf wil meten met goedkope meetmethoden. Inzichten over sensoren en informatie over projecten worden gedeeld via een kennisportaal. Data kunnen gedeeld worden via het Samen Meten dataportaal, waardoor het RIVM de kwaliteit van de data kan beoordelen en waar mogelijk verbeteren met behulp van metingen uit het luchtmeetnet en rekenmodellen. Het Schone Lucht Akkoord geeft hier een nieuwe impuls aan. Het RIVM draagt bij aan de organisatie van bijeenkomsten om kennis uit te wisselen. Voorlopig zijn dat online webinars, maar we hopen dat we elkaar binnenkort weer kunnen ontmoeten op bijeenkomsten.
Participatie Pilot
Een uniek onderdeel in het Schone Lucht Akkoord is de Participatie Pilot. Dit zijn pilots waarin inwoners, maar bijvoorbeeld ook bedrijven, GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)‘en en kennisinstellingen samen met de overheden luchtkwaliteit meten en onderzoeksvragen beantwoorden. De bedoeling is dat de pilots verschillende invalshoeken hebben om zoveel mogelijk nieuwe kennis op te doen. Denk bijvoorbeeld aan metingen naar verschillende bronnen van luchtverontreiniging of met verschillende doelgroepen. Deze nieuwe pilots vormen een aanvulling op verschillende Citizen Science projecten en experimenten die er al zijn in Nederland (en daar buiten).
In het project Hollandse Luchten maakten inwoners van Beverwijk samen een plan om hun leefomgeving te meten.
Gemeenten en provincies kunnen binnenkort voorstellen voor lokale pilots indienen
Twee pilots zijn al gestart. Voor een pre-pilot gericht op het verbeteren van de kalibratie van de sensoren voor stikstofdioxide worden sensoren nu gekalibreerd op een officieel station in Utrecht. Aansluitend worden de sensoren op locaties met verschillende belasting van lokaal verkeer opgehangen. De inzichten uit deze pre-pilot worden gebruikt in de nieuw op te zetten pilots. De andere pilots zijn de voorbereidingen voor een lesprogramma waarin middelbare scholieren zelf fijnstof gaan meten. Dit wordt gedaan in samenwerking met GLOBE Nederland. Er zijn al enkele scholen die de sensoren aan het testen zijn. Het is de bedoeling om dit in het najaar groots uit te rollen.
Leerlingen van een technasium in Zeeland zijn al begonnen met meten van fijnstof. Foto: Mary Remijnse.
Ankerstations
Om de kwaliteit van de metingen met sensoren of passieve meetbuisjes te vergroten gebruiken we onder andere data van de officiële metingen van het luchtmeetnet.nl. In gebieden met weinig officiële metingen kunnen nieuwe RIVM meetstations voor een betrouwbaardere en robuustere kalibratie van de metingen zorgen. Daarom kunnen gemeenten en/of provincies die een pilot gaan organiseren een zogenaamd ‘ankerstation’ laten plaatsen. Op die manier leren we niet alleen hoe de Citizen Science metingen in het landelijk meetnet luchtkwaliteit een rol kunnen spelen, maar ook de ankerstations. Zo werken we toe naar een toegankelijk meetsysteem voor luchtkwaliteit waaraan iedereen kan bijdragen.