Apparaten en kits
Op deze pagina vindt u een overzicht van wat duurdere apparaten en kits om luchtkwaliteit mee te meten. Sommige apparaten zijn al op de markt beschikbaar; anderen zijn nog in ontwikkeling.
AirSensEUR (JRC)
Met de AirSensEUR wil het Joint Research Centre (JRC) van de Europese Commissie een open platform voor sensormetingen bieden. Aan de basis van het systeem staat de 'host', een aansturingsmodule gebaseerd op gangbare elektronica en programmeertalen. Dit maakt de AirSensEUR voor veel technici en programmeurs eenvoudig toegankelijk. Op het 'shield' worden de uiteindelijke sensoren gemonteerd, waarbij het mogelijk is meerdere sensorborden aan te sluiten. Hierdoor is de AirSenEUR erg flexibel, en wordt het mogelijk om in de toekomst bijvoorbeeld ook een fijnstofsensor aan te gaan sluiten.
Bron afbeelding: @AirSensEUR
De huidige configuratie die onder meer door het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) getest wordt, bestaat uit Alphasense sensoren voor NO2 (NO2-B43F) en NO (NO-B4) naast Membrapor sensoren voor O3 (O3/M-5) en CO (CO/MF-200). Verder meet het systeem temperatuur, luchtdruk en -vochtigheid en legt het de GPS-coördinaten vast waarmee het samen met de optionele accu, ook voor mobiele toepassingen geschikt is. Geproduceerde data voldoet aan de INSPIRE-richtlijn (Infrastucture for Spatial Information in the European Community). Hiermee is de AirSensEUR het eerste volledig met reguliere luchtkwaliteitmetingen geïntegreerde sensor-platform.
Voor meer informatie kunt u terecht op de officiële website.
Paddenstoel RIVM projecten
Voor inzet in projecten met burgers en steden heeft het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) een meetkit ontworpen met een 3D-geprinte paddenstoelachtige vorm. De rand van de kap op de paddenstoel is rondom voorzien van ventilatieopeningen en de elektronica is in de voet van de paddenstoel verwerkt. In het huidige ontwerp wordt NO2 gemeten met de sensor NO2-B43F van Alphasense en fijn stof met de SDS011 van Nova (in eerdere versies ook de PPD42NS van Shinyei). Meetdata worden weergegeven op het dataportaal van RIVM.
Om de temperatuur en vochtigheid te meten zijn veel mogelijkheden beschikbaar, in de huidige meetkits zit de Adafruit BME280. Data wordt met een Arduino verzameld, gemiddeld en klaargezet voor verzending naar de server. De feitelijke communicatie gaat op praktisch dezelfde manier als tijdens het vuurwerkexperiment van het RIVM is gebruikt, via een ESP8266 WiFi chip. Gebruik van een Arduino is niet noodzakelijk, een Raspberri Pi kan ook worden gebruikt. Voeding wordt verzorgd door een combinatie van een 9V voeding die via een lange tweepolige zwakstroomkabel een omvormer voedt die in de paddenstoel zit en er 5V van maakt. Deze combinatie maakt het mogelijk om de paddenstoel op 5-10 meter van een stopcontact te plaatsen.
De openingen in de rand van de kap zorgen in de praktijk voor voldoende verse lucht in de kap, eventueel kan een micro-ventilator worden gemonteerd. Warmteopbouw kan een probleem zijn. Als de paddenstoel in de zon wordt opgehangen kan de maximum temperatuur worden overschreden. Het wordt daarom zeer sterk aangeraden om de paddenstoelen alleen in de schaduw op te hangen. Met behulp van een U-vormige beugel kan de paddenstoel makkelijk met tie-wraps, een klemband of schroeven aan een muur, paal of regenpijp worden bevestigd. Een strategisch geplaatste dop in de voet zorgt voor toegang tot de interne status-led’s en elektronica.
Airbox
De meetapparatuur van de Airbox zit in een kunststof behuizing die aan bijvoorbeeld een lantaarnpaal kan worden bevestigd. Op een batterij kan het systeem circa 18 uur werken. Volgens informatie van ECN meten de Airboxen PM1, PM2.5, PM10, NO2, O3, temperatuur en vochtigheid. Validatiegegevens van de metingen zijn nog niet openbaar. De Airbox gebruikt voor fijnstof-metingen een gemodificeerde optische sensor (Shinyei PPD42) met een praktisch deeltjesgroottebereik van 450nm – 10µm.
Bron afbeelding: ECN
Voor NO2 wordt een gemodificeerde elektrochemische sensor gebruikt (Citytech 3E50). Een recent vergelijkend onderzoek toonde voor de ECN NO2 sensor een correlatie coëfficiënt van 0,9 met de referentie monitor aan. In een rapport over de metingen met Airbox in Eindhoven uit 2017 wordt geconcludeerd dat "de NO2-sensoren naar behoren werken om gemiddelde concentraties, windrozen en dagelijkse gang te bestuderen." Meer informatie over de Airbox vindt u op de website van AiREAS en ECN.
eNose
Het idee achter de eNose is dat er niet naar een specifieke stof op zichzelf wordt gekeken maar naar veranderingen in eerste van stoffen. Als een verandering optreedt is niet bekend wat de reden is, wel dat er sprake is vaneen verandering in concentraties, mogelijk een incident. De eNoses worden dan ook vooral gebruikt in de omgeving van (chemische) industrie en bij incidenten. De firma Comon-invent heeft een eNose met enkele sensoren van de firma Figaro erin. De keuze van de sensoren is gebaseerd op ervaring en testen in buitenlucht. De vier sensoren van Figaro in de eNose zijn gekozen op basis van stabiliteit en diversiteit. Het signaal van de sensoren wordt niet gebruikt om individuele stoffen te herkennen maar om verschillende stofgroepen waar te nemengenomen. Grofweg is de onderverdeling van de gevoeligheden als volgt:
- lage concentraties vluchtige organische componenten, oplosmiddelen, uitlaatgassen (Figaro TGS2610)
- hoge concentraties vluchtige organische componenten, waterstof, koolmonoxide (Figaro TGS2600)
- geurige stoffen , zwavelwaterstof, ammoniak (Figaro TGS2602)
- methaan(Figaro TGS2611).
De vier sensoren zien een breed scala aan stoffen. De één is gevoeliger dan de ander en er ontstaat een soort vingerafdruk van een geur. Kleine veranderingen in luchtsamenstelling worden zichtbaar. Door het slim toepassen van de eNose kan een netwerk neergezet worden waarbij via een website stankgolven goed gevisualiseerd kunnen worden. De sensoren zelf vallen in prijs onder de categorie <€100, de eNose zelf kost meer dan 1000€ en vereist een abonnement op een webservice om de data real-time te kunnen. De milieuongevallendienst (MOD) van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft sinds 2012 enkele eNoses van het bedrijf Comon-invent in gebruik. Voor meer informatie verwijzen wij u naar de website van eNose.
Bron afbeelding: Maassluis.nu.
Dylos DC1100 / DC1700
Van de leverancier: “De technologie van de DC1700 stelt u in staat om real-time de fijnstofconcentratie te monitoren op basis van twee getallen op de display die aangeven hoeveel kleine (>0,5 µm) en iets grotere (>2,5 µm) deeltjes er in de ruimte aanwezig zijn.”.
De Dylos is, net als de andere apparaten voor fijnstof een deeltjesteller. Bij het apparaat wordt een tabel geleverd die de getelde aantallen deeltjes (per 0,01 'cubic foot') omzet naar geschatte hoeveelheden PM2,5 in µg/m3. De duurdere uitvoering van de Dylos komt met een ingebouwde accu en pc-interface. Voordeel van een compleet apparaat als de Dylos is dat de gebruiker geen technisch expertise nodig heeft. Hoe de ijking van het apparaat in de tijd verloopt is niet bekend.
Bron afbeelding: Dylos.
In een studie van de GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) Groningen en het IRAS is een Dylos 1700 ingezet bij een poging om overlast door houtstook aan PM2,5 concentraties te koppelen. Het rapport stelt “In de individuele situatie met klachten over houtrook geeft een meting van PM2.5 gedurende een week met de Dylos geen informatie die meerwaarde heeft ten opzichte van een vragenlijst of logboek. Dit geldt ook voor een meting met een Atal IAQ PM2.5 tijdens een tevoren afgesproken huisbezoek.”. De Dylos is volgens de onderzoekers mogelijk wel geschikt voor vervolgonderzoek, mits de ijking van het apparaat beter in staat is om de getelde aantallen deeltjes in een zinvolle PM2,5 concentratie om te zetten. Met zegt hierover “Het meetapparaat van Dylos lijkt daartoe geschikt maar dan zijn bovendien metingen nodig met een goed geijkt apparaat om een correcte omrekenfactor te bepalen, die geschikt is om in dergelijke situaties de door de Dylos DC 1700 getelde aantallen deeltjes om te rekenen naar het gewicht van die deeltjes.”.
Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft in 2017 een korte test met drie Dylossen gedaan en daaruit bleek dat onderling verschillen gemeten werden tot 30%. Een ijking is dus niet alleen nodig om getelde deeltjes om te zetten in een massaconcentratie voor fijn stof, maar ook om het aantal getelde deeltjes goed te krijgen.
DCMR heeft in mei t/m juli 2017 testen uitgevoerd met de Dylos voor PM2.5, zowel binnen als buiten op een van de luchtmeetstations. De resultaten zijn samengevat in een rapport. Ook hier kwamen onderlinge verschillen naar voren (tot 20%). Na correctie daarvoor en maandelijks onderhoud met perslucht, komen er om onduidelijke redenen soms nog steeds forse afwijkingen voor in individuele Dylos sensoren. De vergelijking op uurbasis met het officiële meetapparaat is slecht. Daarbij is nog niet geprobeerd om het Dylos signaal te corrigeren voor bijvoorbeeld temperatuur en luchtvochtigheid. Op dagbasis is de vergelijking redelijk. De Dylos was over langere periode gemiddeld ook in staat de dagelijkse gang langs een drukke straat op te pikken. Wel werd er een gemiddelde overschatting door de Dylos van 60% vastgesteld. Mede op basis van het onderzoek van de DCMR heeft de leverancier van Dylos in Nederland de door hem aanbevolen conversiefactor in september 2017 aangepast.
Voor meer informatie, zie de pagina over de Dylos en de fijnstofmeter.
uHoo sensor
De uHoo sensor is een sensor voor binnenlucht, zie de website https://uhooair.com/.
Bron foto: uhooair.com
Milieudienst Rijnmond DCMR heeft de sensor korte tijd in de buitenlucht getest door een vergelijking met metingen van officiele meetstations. De bevindingen zijn in deze notitie vastgelegd. Op grond van deze relatief kortdurende vergelijking wordt geconcludeerd dat de uHoo sensor in de buitenlucht een goede temperatuur- en luchtvochtigheidsmeting oplevert. Voor luchtkwaliteit is voor PM2.5, Ozon, NO2, CO2 en CO te zien dat de sensor kapot is en/of verkeerde resultaten oplevert. De validiteit van de VOC- en CO2- sensoren kon niet expliciet worden bepaald. Voor buitenluchttoepassingen wordt de sensor in de huidige vorm afgeraden. De toepassing binnenshuis is niet onderzocht en daar kunnen dus geen uitspraken over gedaan worden.
BC/EC, microAeth® Model AE51
De microAeth® Model AE51 is volgens de fabricant de eerste echt draagbare Black Carbon (roet) monitor. Het apparaat meet de verkleuring (zwarting) van een witte strip als daar lucht door wordt gezogen. De strips moeten periodiek (grofweg dagelijks) met de hand worden vervangen. Op een volle accu kan circa een dag mobiel worden gemeten. Het meetapparaat is licht en makkelijk mobiel te gebruiken. Het Belgische VITO heeft dit apparaat gebruikt in verschillende campagnes waarbij fietsend en wandelend de luchtkwaliteit in een stad in kaart is gebracht. De resultaten zijn in te zien op de pagina Airqmap.
Roet en zogenoemde “zwarte rook” worden vaak door elkaar heen gebruikt. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft, net als de DCMR, enkele tientallen jaren zwarte-rookmetingen gedaan. De laatste jaren wordt in de meetnetten roet gemeten met een MAAP monitor.
Bron afbeelding: Aethlabs.
Atal IAQ-PM25
Binnen het meetprogramma van de GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) Groningen rond houtstook is ook met de Atal IAQ-PM25 gemeten. Volgens het rapport waren de metingen met de Atal, die alleen momentane resultaten liet zien en niets opsloeg, om verschillende redenen maar zeer beperkt bruikbaar, minder dan de resultaten van de Dylos. Voor meer details over deze studie, zie het rapport: http://ggd.groningen.nl/milieu-gezondheid/houtkachels/eindrapport/eindrapport-overlast-door-houtrook .
Meer informatie over de Atal kan worden gevonden op de website van de leverancier, http://www.atal.nl/07-co2-metersair-quality/55_particle-matter
Air Quality Eggs (versie 1 en 2)
Volgens de leverancier kan het Air Quality Egg met hoge resolutie koolmonoxide en stikstofdioxide meten. Temperatuur en relatieve luchtvochtigheid worden ook gemeten. Het “Air Quality Egg” is een complete system en is in twee versies te koop, 1 en 2. De eerste versie bestaat uit twee behuizingen waarvan een het “meet-ei” is en het tweede via een kabel aan het internet verbonden moet zijn. Versie 2 heeft een LCD scherm waarop de meetwaarden worden weergegeven. Beide eieren communiceren draadloos met elkaar. Versie 2 bestaat nog maar uit een enkel ei, dat via een lokaal WiFi netwerk direct aan een netwerk kan worden gekoppeld. De resultaten van de eieren (Eggs) worden automatisch naar een public domain website gestuurd waar de resultaten zijn te bekijken.
Bron afbeelding: Wicked Device.
De kwaliteit van de NO2 meting in versie 1 lijkt beperkt. In versie 1 kan ook een deeltjesteller worden aangesloten, dat is een iets gemodificeerde Shinyei. Om versie 2 aan een netwerk te koppelen moeten via een seriële interface enkele instellingen in het ei worden aangepast. Hiervoor kan de interface voor Arduino-software worden gebruikt. Bij de eerste series van versie 2 ontbraken de juiste drivers op de meeste computers. Voor niet technische gebruikers kan installatie van versie 2 een probleem zijn. Beperkte ervaring bij het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) met de beide typen Air Quality eggs gaven als resultaten dat de NO2 concentraties van versie 1 praktisch altijd nul waren. De resultaten van versie 2 bevonden zich wel in een aannemelijk range maar leken daarbij vaak een factor twee-drie te hoog. Voor meer informatie verwijzen wij u naar de pagina van Air Quality Egg.
TZOA
De TZOA is een deeltjesteller/fijnstof meter, in de vorm van een grote broche. De TZOA wordt sinds begin 2016 geleverd. Volgens de leverancier zijn de meetwaarden van de TZOA goed vergelijkbaar met die van een Dylos. De meest vergelijkingen lijken echter bij zeer hoge deeltjesaantallen te zijn gedaan, vergelijkbaar met 400 µg/m3 PM10. Er zijn cq komen van de TZOA zowel simpeler draagbare varianten als “research-TZOA’s”, met een grotere opslagcapaciteit en grotere accu. Uitlezen van de gegevens kan zowel via een smart phone als via geheugenkaartjes. Voor meer informatie verwijzen wij u naar de website van TZOA.
Bron afbeelding: TZOA.
Smart Citizen Kit
De Smart Citizen Kit (SCK) is een complete set van enkele sensoren en een (Arduino) controller voor de aansturing. De Smart Citizen Kit, die bij Fab Lab Barcelona was ontwikkeld, kon koolmonoxide en stikstofdioxide, de temperatuur en relatieve luchtvochtigheid, de lichtintensiteit en het omgevingsgeluid bepalen. De kit komt als elektronica-board, zonder behuizing, kabels en bevestigingsmateriaal. De verschillende sensoren zitten op de bovenste printplaat van de kit gesoldeerd en kunnen niet los van de elektronica worden geplaatst. Als de kit in een te kleine behuizing wordt ingebouwd dan kan de temperatuur onder invloed van zonlicht zo sterk oplopen dat de temperatuurmeting niet representatief is. Een te donkere behuizing verstoort de lichtmeting weer. De WiFi interface is zwak en werkt niet goed samen met moderne protocollen als 802.11n of beter. Zonder wezenlijke aanpassingen aan de kit is gebruik voor niet-technische gebruikers niet aan te raden. Meer informatie over de SCK vindt u op de pagina van Smart Citizen.
Bron afbeelding: Waag Society.
UNEP Air Quality Monitoring System
De Verenigde Naties hebben in augustus van 2015 een op sensoren gebaseerde en relatief goedkope kit voor het meten van luchtkwaliteit bekend gemaakt. “To enable more developing countries to monitor air quality and estimate the health effects , especially in vulnerable human populations and ecosystems, UNEP has embarked on a series of ground-breaking efforts in partnership with national governments, research institutions and UN and international partners , including WHO, UN Habitat, WB, WM. They are part of the Global Platform on Air Quality and Health, to develop a framework, information and tools for the monitoring and evaluation of air quality and related health impacts.” Het systeem gebruikt sensoren van Alphasense voor PM1, PM2.5, PM10, SOx en NOx. Verder worden temperatuur en vochtigheid ook gemeten. Voor meer informatie verwijzen wij u door naar de online folder. Van een pilot in Kenia is een Engelstalige presentatie online beschikbaar. De US EPA heeft de kwaliteit van de sensoren onderzocht en in 2017 gepubliceerd in een rapport. De meetgegevens van gassen NOx en SOx bleken niet bruikbaar in de test. De metingen van fijn stof leverden geen goede vergelijking met referentiemetingen op.
AirPi systeem
De AirPi is een simpel en goedkoop zelfbouwsysteem voor het meten van o.a. het weer (temperatuur, relatief vocht, luchtdruk, hoeveelheid licht), geluidsniveaus en luchtkwaliteit (CO en NO2). De losse onderdelen kunnen zelf gekocht en geassembleerd worden maar er is ook een volledige kit te koop. De standaard gebruikte sensor voor NO2 is een van de MiCS-2710/2714. Wegens de beperkte gevoeligheid van deze sensoren zal de kit alleen in relatief hoge NO2 concentraties enige variatie laten zien. Op zich is het echter mogelijk om ook andere sensoren aan het systeem te koppelen. Het systeem wordt via een Raspberry-Pi aangestuurd. Een systeem als de AirPi kan dienen als basis voor een eigen systeem. Voor meer informatie, zie de website van AirPi.
Air Quality Test Box
De Air Quality Test Box is net als de AirPi een goedkoop zelfbouwsysteem, maar dan op basis van een Arduino. De sensoren in het basisontwerp van de Test Box zijn zeer simpel, uit de Groove set. Het is evenwel relatief simpel om zelf andere, hoogwaardiger, sensoren aan het systeem te koppelen. Een systeem als de Air Quality Test Box kan net als de AirPi goed dienen als basis voor een eigen systeem. Binnen het Amsterdam Smart Citizen project zijn Arduino’s als basis gebruikt om metingen met de Alphasense NO2 sensoren te verrichten. Zie voor meer informatie de website van Air Quality Test Box.
Air Quality Transmitter ACT400
Vaisala biedt een commercieel product aan voor het meten van gassen in de lucht, eventueel in combinatie met fijn stof. De gassen zijn: NO2, SO2, CO en O3. Ze worden gemeten met elektrochemische sensoren. Met behulp van algoritmes wordt gecorrigeerd voor atmosferische omstandigheden (black box). De sensorbox voor gassen is getest in het Amerikaanse AQ-SPEC programma. De vergelijkingsmetingen gaven lage correlatiecoëfficiënten voor NO2. Daarbij wordt opgemerkt dat de concentraties in de buitenlucht van NO2 tijdens deze test erg laag waren. Voor ozon en CO werden hogere correlatiecoëfficiënten gevonden. SO2 kon niet getest worden vanwege de te lage concentraties, die zelfs met het referentie-instrument niet goed gemeten konden worden.
Meer informatie via de website van Vaisala.
Intemo / Josene
De sensor die in Nijmegen in het “Smart Emissions project” wordt gebruikt wordt geleverd door Intemo en is door Intemo en CityGis samen ontwikkeld. De sensor is niet specifiek op luchtkwaliteit gericht maar registreert bijvoorbeeld ook geluid en licht. Op de website van Josene wordt het systeem kort beschreven, er wordt o.a. O3, NO2, CO2 gemeten. Welke sensortechnologie in het systeem van Intemo wordt gebruikt, de gevoeligheden en eventuele ijk- en testgegevens zijn niet bekend. Informatie op de website suggereert een gevoeligheid voor NO2 van 0.05-10 ppm (circa 100 µg/m3 tot 20 mg/m3).
Bron afbeelding: josene.com