De aanwezigheid van roet kan een nuttige indicator zijn voor houtstook. In het SPARKS-project onderzoekt Samen Meten daarom samen met bewoners de kwaliteit van een open-source roetsensor. Deze bcMeter is ontwikkeld binnen het Europese COMPAIR-project. We combineren in het pilot-onderzoek onder andere roetmetingen met fijnstofmetingen en houtrookmeldingen die deelnemers kunnen maken via de belevingApp van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu).
De aanleiding voor het onderzoek is dat houtrook schadelijk kan zijn voor de gezondheid van de mens en dat mensen door houtrook geurhinder kunnen ervaren. Houtrook is als bron van luchtvervuiling verantwoordelijk voor 25% van alle fijnstof-uitstoot in Nederland. Het gaat om fijnstof PM2,5: alle deeltjes die kleiner zijn dan 2,5 micrometer. Bewoners maken zich vaak zorgen om gevolgen van houtrook. Daarom is houtrook is een belangrijk onderwerp voor lokale tot nationale beleidsmakers. Tot nu toe blijft het echter een uitdaging om houtrookemissies te bepalen of te meten op lokale schaal. Dit komt door de hoge kosten of de beperkte mogelijkheden van apparatuur.
SPARKS-project
Het SPARKS-project is een pilotstudie van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) in samenwerking met bewoners. SPARKS is een afkorting voor Soot and Particulate measurements and Annoyance Related to Kindled wood Stoves. Binnen het SPARKS-project testen wij een methode voor het in kaart brengen van houtrook. Namelijk door low-cost roetmetingen van omgevingslucht te combineren met houtrookmeldingen uit de RIVM Beleving App en low-cost PM (fijnstof)-metingen. Daarnaast testen wij de kwaliteit van de roetsensoren door de metingen te vergelijken met referentieapparatuur.
De sensoren
De in dit project geteste bcMeter om te roet te meten, is volledig open-source. De afkorting bc staat for black carbon, roet in het Engels. Alle documentatie, inclusief software, vind je terug op de website of Github. Geïnteresseerden zouden dus ook zelf deze sensor kunnen aanschaffen. Echter, lees dan eerst onze eerste ervaringen over de sensor hieronder. Voor het meten van PM2.5 en PM10 gebruikt het RIVM, net zoals in andere citizen science-projecten, de Sensirion SPS30 en Nova Fitness SDS011.
Samenwerken met bewoners
De fijnstof en roetsensoren zijn opgehangen bij tien bewoners die wel eens overlast ervaren van houtstook. Gedurende een aantal weekenden in de winterperiode werd de bewoners gevraagd om de sensoren draaiende te houden. Ook konden zij via de Beleving App meldingen maken als zij houtstook roken. De ervaringen van bewoners rondom het gebruik van de sensor worden ook meegenomen in het onderzoek.
Eerste ervaringen
De eerste ervaring met de bcMeter leert dat de aanschaf makkelijk is. Alleen moesten na aanschaf meerdere uitdagingen worden overwonnen. Zo heeft de sensor soms moeite om verbinding met het wifi-netwerk te maken. Ook heeft de 3D-print kwetsbare punten en moet het filterpapier om de drie dagen worden vervangen. Of de bcMeter waardevolle data geeft, zullen we het komende jaar onderzoeken door ze te vergelijken met referentieapparatuur.
Resultaten
Wij publiceren onze bevindingen over het gebruik en de kwaliteit van de roetsensor eind 2025 op de website van Samen Meten.