In grote steden is al ervaring opgedaan met Citizen Science. Burgers meten zelf geluid of de kwaliteit van lucht. Deze vorm van wetenschap waarin overheid, wetenschap en burgers samen optrekken, zou ook in het landelijk gebied kunnen helpen om problemen in de leefomgeving aan te pakken. Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft daarom tussen 2019 en 2022 in Venray onderzoek gedaan in het project Boeren en Buren. Een belangrijke les is dat samen meten het begrip voor elkaar groter maakt. Ook vinden de verschillende betrokkenen de metingen zelf betrouwbaar. De zorgen over de luchtkwaliteit blijven voorlopig nog wel bestaan.  Deze vorm van onderzoek kan dus ook op andere plaatsen een positieve bijdrage leveren.

In het project Boeren en Buren hebben boeren, omwonenden en de gemeente Venray, onder begeleiding van het RIVM samen een jaar lang de luchtkwaliteit gemeten in de leefomgeving. De situatie was gepolariseerd en er was wantrouwen tussen de partijen. Met name van de omwonenden naar de boeren, die zij zagen als oorzaak van de vervuiling. Het initiatief om te gaan meten kwam ook vanuit de bewoners. Zij wilden graag objectief de luchtkwaliteit vaststellen om zo in gesprek te kunnen met de wethouder.

Doel: inzicht in vervuiling en werken aan vertrouwen 

Het doel van dit burgerwetenschapsproject was:

• Inzicht krijgen in de concentraties van luchtvervuilende stoffen (fijnstof en ammoniak) en de bijdrage van bronnen (veehouderij en verkeer). Ook geur(overlast) is onderzocht.
• Onderzoeken in hoeverre het samen meten van de luchtkwaliteit en ervaren geurhinder het vertrouwen tussen boeren, omwonenden en de lokale overheid kan vergroten en het gesprek over lokale oplossingen kan faciliteren.

Samen meten vergroot het onderling begrip, maar niet altijd vertrouwen

Samen meten zorgt voor meer begrip tussen partijen en kan tot een opbouwender gesprek leiden. We zagen dat het onderling vertrouwen niet altijd toenam. Ook daarom is het belangrijk dat een onafhankelijke partij dit proces goed begeleid. Zo zijn er verschillende bijeenkomsten geweest om het meetplan gezamenlijk vorm te geven, de resultaten te analyseren en ook samen weer conclusies te trekken en ideeën te delen waarmee de luchtkwaliteit verbeterd en geurhinder verminderd kan worden. 

Voor meer lessen die elke partij getrokken heeft, kun je kijken op Lessen Boeren en Buren en voor onderzoek naar vertrouwen op de pagina Boeren en Buren: het onderzoek naar vertrouwen.

Voorbeeldonderzoek zoekt navolging 

Boeren en Buren was een project binnen het Strategisch Programma RIVM. In dit programma doet het RIVM aan kennisontwikkeling op onderwerpen die extra aandacht verdienen. Dit is eenmalig onderzoek. De begeleiding van dit project heeft het RIVM heel veel tijd gekost. Het was een intensief proces om ervoor te zorgen dat alle partijen goed geïnformeerd en betrokken waren.  
Het RIVM hoopt dat andere partijen aan de slag kunnen met de kennis in Boeren en Buren is opgedaan. De methode van onderzoek, de resultaten en de lessen hebben we daarom uitgebreid opgeschreven en gepubliceerd.